Czy Sytkowo leży na terenie
Osiedla Krzyżowniki-Smochowice? Owszem, przywędrowało tutaj z dzisiejszej Woli.
W ciągu 133 lat – czyli od 1859 r., kiedy wyruszyło w drogę, do roku 1992, gdy
się zatrzymało – Sytkowo przemierzyło 2,4 km wzdłuż dzisiejszej ul. Dąbrowskiego
(co znaczy, że przesuwało się z szybkością 18 metrów na rok). Prześledźmy tę
drogę [wszystkie ilustracje powiększają się po kliknięciu].
Pierwsze zapisy źródłowe dotyczące
Sytkowa pochodzą z 1568 r. Wieś nazywana była wówczas Sytkowem Królewskim, bo
wchodziła w skład tzw. królewszczyzn, czyli dóbr należących do monarchy i
oddawanych szlachcie w dzierżawę wraz z tytułem starosty. Wieś była opustoszała
– nikt w niej stale nie zamieszkiwał. We wspomnianym 1568 tenutariuszem
(dzierżawcą) Sytkowa był wojewoda poznański Łukasz Górka, który został pozwany
przed sąd przez Łukasza, Jana, Baltazara i Wojciecha Sadowskich. Sprawa była
typowym „sporem o miedzę” i dotyczyła naruszenia granicy Strzeszyna – wsi
należącej do Sadowskich i graniczącej z Golęcinem, Jeżycami i Sytkowem. Wsie
rozgraniczono dopiero 30 lat później.
To pierwsze, historyczne
Sytkowo znajdowało się na rozstaju dróg z Poznania do Pniew i Szamotuł
(dzisiejsze ulice Dąbrowskiego i Sytkowska), gdzieś na wysokości dzisiejszych
ulic Nidziańskiej i Biebrzańskiej (vis-à-vis
Wojskowych Zakładów Motoryzacyjnych – WZMot).
 |
| Widok obszaru historycznego Sytkowa (sierpień 2011) |
Na mapie Perthéesa i Gaulle’a
(wykonanej przed 1798 r.) w Sytkowie widnieje karczma, ale późniejsze mapy już
takiego obiektu nie notują. Sytkowo widnieje na mapie Gilly'ego z 1803 r.:
 |
| Mapa Dawida Gilly'ego z 1803 r. (Special Karte von Südpreussen) |
Na mapie Chrzanowskiego z 1859
r. Sytkowo nie zmieniło położenia; widoczna jest uruchomiona w 1848 r. linia
kolejowa z Poznania do Stargardu Szczecińskiego, która przed wsią przecinała
dzisiejszą ul. Dąbrowskiego i dalej biegła pomiędzy drogą do Szamotuł (dzisiejszą
ul. Sytkowską) a potokiem Bogdanka.
 |
| Mapa W. Chrzanowskiego z 1859 r. |
Niemiecka mapa z 1893 r. nie
notuje już wsi Sytkowo; widać na niej nowy przebieg linii kolejowej z Poznania
do Szczecina (zgodny z dzisiejszym przebiegiem na tym terenie magistrali nr
351).
 |
| Karte des Deutschen Reiches (Generalstabskarte) z 1893 r. |
W 1945 r. Sytkowo wraca na mapy.
Władze, historycy-onomaści i kartografowie przenieśli je na drugą stronę ul. Dąbrowskiego. Centrum Sytkowa znalazło się wówczas w okolicach skrzyżowania ul. Przelot i Hangarowej. Sytkowo obejmowało
wówczas rozległy obszar pomiędzy dzisiejszym Osiedlem Lotnictwa Polskiego na
wschodzie a ul. Lotniczą i koszarami na zachodzie.
 |
| Fragment planu Poznania z 1945 r. |
W 1947 r. Sytkowo „powędrowało”
na zachód i „przeskoczyło” ul. Dąbrowskiego, a jego centrum znalazło się
pomiędzy ul. Tatrzańską a Czarnkowską (wtedy na tym obszarze nie było jeszcze
wytyczonej ul. Lutyckiej) – w ten sposób Sytkowo wkroczyło na teren
dzisiejszego Osiedla Krzyżowniki-Smochowice.
 |
| Sytkowo na planie Poznania w 1947 r. |
Pierwszego stycznia 1948 r.
wszedł w życie nowy podział administracyjny Poznania; miasto zostało podzielone
na okręgi, dzielnice i obwody. Obwód Sytkowo znajdował się w dzielnicy Wola i obejmował
obszar, którego granice stanowiły: ul. Przelot na wschodzie, linia kolejowa na
północy, ulice Chodzieska i Wyrzyska na Zachodzie oraz granica lotniska na
południu. W 1954 r. podział administracyjny miasta uległ zmianie i cały ten obszar wszedł w skład jednej dzielnicy Jeżyce.
 |
| Obwód Sytkowo na planie Poznania z 1948 r. |
Na planie Poznania z 1956 r. widać
już, że Sytkowo zostało przecięte nowo wytyczonym odcinkiem ul. Lutyckiej. Jego centrum było zlokalizowane na południe od tej ulicy.
 |
| Fragment planu Poznania z 1956 r. |
Plan z 1971 r. pokazuje, że
centrum Sytkowa zostało przeniesione nieco na północny-zachód, na ul.
Czarnkowską.
 |
| Fragment planu Poznania z 1971 r. |
Plan miasta z 1978 r.
uwzględnia już nowo wybudowaną trasę E-8 i wiadukt nad ul. Lutycką. Centrum
Sytkowa pozostaje na ul. Czarnkowskiej.
 |
| Fragment planu Poznania z 1978 r. |
Rok później Sytkowo dokonuje „wielkiego
skoku” przez ul. Dąbrowskiego; tym razem jego centrum znalazło się pomiędzy
ulicami Margonińską a Prusimską.
 |
| Fragment planu Poznania z 1979 r. |
Po 13 latach Sytkowo przesunęło
się jeszcze bardziej na zachód – zgodnie z mapą odzwierciedlającą układ
geodezyjny z 1992 r. jego centrum znajdowało się na ul. Lubosińskiej. I ta
lokalizacja wciąż pozostaje aktualna.
 |
| Fragment planu Poznania z 2014 r. |
Ten wpis dedykuję memu wujowi,
mieszkańcowi ul. Margonińskiej w Krzyżownikach-Smochowicach, którego kwestia
położenia Sytkowa nurtowała, co zainspirowało mnie do podjęcia tego tematu w blogu.
(źródła: zapis w Słowniku Historyczno-Geograficznym Ziem Polskich w Średniowieczu: „1568 Łukasz, Jan, Baltazar i
Wojc. Sadowscy pozywają wdę pozn. Łukasza Górkę jako tenut. Gonięcina i opust.
S. należących do uposażenia wdy pozn. (ad pallatinatum Posnaniensem spectante)
o naruszenie granic nal. do Sadowskich wsi Strzeszyn (PZ 35, 464); 1598 w akcie
wyznaczenia gran. między wsiami Sołacz, Gonięcino, Jeżyce i S. wymieniono
narożnik znajdujący się przy →Bogdance
(Flisa), która płynie od Strzeszyna do Poznania; na S od niego znajdują się
wsie Jeżyce i opust. S., a na N Sołacz Piotra Czarnkowskiego i opust.
Niestachowo; jeden z nowo usypanych kopców narożnych dzielących Sołacz,
Niestachowo, Gonięcino i S. leży na roli zw. Niewitkówki (PG 189, 579v-591v)” [s. 760-761]; zbiory map poznańskiego Cyfrowego Repozytorium Lokalnego CYRYL i Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego)
